Thực hiện ý kiến chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ, các huyện Nam Đàn (tỉnh Nghệ An), Hải Hậu (tỉnh Nam Định), Đơn Dương (tỉnh Lâm Đồng) và Xuân Lộc (tỉnh Đồng Nai) được chọn thí điểm xây dựng mô hình huyện nông thôn mới kiểu mẫu, làm cơ sở để Trung ương tổng kết, đánh giá và đề xuất Bộ tiêu chí huyện nông thôn mới kiểu mẫu.

Báo cáo tại hội nghị cho thấy, sau 2 năm thực hiện, các địa phương đã chủ động trong việc triển khai các Đề án, gắn với kế hoạch, lộ trình cụ thể; xây dựng thí điểm Bộ tiêu chí huyện NTM kiểu mẫu, phù hợp với điều kiện nổi trội, đặc thù của từng địa phương. Chú trọng đến công tác thông tin, tuyên truyền, huy động sự tham gia của hệ thống chính trị và người dân trong thực hiện Đề án. Tuy nhiên, nhiệm vụ triển khai Đề án mới tập trung chủ yếu ở vai trò của cấp huyện, sự tham gia, hỗ trợ của các sở, ngành của địa phương còn hạn chế, còn lúng túng trong công tác chỉ đạo, điều hành.

Về mục tiêu xây dựng NTM ở cấp xã ở các địa phương này có 30 xã đạt NTM nâng cao, 9 xã đạt NTM kiểu mẫu. Huyện Xuân Lộc có 9 xã đạt NTM nâng cao và 3 xã đạt NTM kiểu mẫu, là huyện duy nhất vượt mục tiêu về xã NTM nâng cao và đạt mục tiêu về xã NTM kiểu mẫu (đạt mục tiêu là 8 xã NTM nâng cao và 3 xã NTM kiểu mẫu).

Kết quả thực hiện các mục tiêu ở cấp huyện, các huyện đã xây dựng và tự đề xuất được Bộ tiêu chí về huyện NTM kiểu mẫu, gắn với điều kiện, đặc điểm nổi trội của từng địa phương, trong đó: Huyện Nam Đàn xây dựng NTM kiểu mẫu về “Phát triển văn hóa gắn với du lịch” theo Bộ tiêu chí gồm 42 chỉ tiêu gắn với 05 Nhóm tiêu chí. Huyện Hải Hậu xây dựng NTM kiểu mẫu về “Sáng, Xanh, sạch, đẹp để phát triển bền vững” theo Bộ tiêu chí gồm 14 chỉ tiêu gắn với Nhóm tiêu chí. Huyện Đơn Dương xây dựng NTM kiểu mẫu về “Nông nghiệp ứng dụng công nghệ cao (CNC) theo hướng thông minh” theo Bộ tiêu chí gồm 29 chỉ tiêu gắn với 5 Nhóm tiêu chí. Huyện Xuân Lộc xây dựng NTM kiểu mẫu về “Phát triển sản xuất hàng hóa nông nghiệp bền vững” theo Bộ tiêu chí gồm 29 chỉ tiêu gắn với 06 Nhóm tiêu chí.

Về nâng cao thu nhập, giảm nghèo, việc xây dựng huyện NTM kiểu mẫu đã góp phần tiếp tục nâng cao thu nhập và giảm nghèo trên địa bàn 4 huyện. Năm 2019, thu nhập bình quân đầu người của 4 huyện: Nam Đàn đạt 46 triệu đồng/người, Hải Hậu đạt 58,3 triệu đồng/người, Đơn Dương đạt 66,7 triệu đồng/người, Xuân Lộc đạt 61,6 triệu đồng/người; cao hơn đáng kể so với thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn cả nước (khoảng 40,5 triệu đồng/người). Mức thu nhập bình quân đầu người so với năm 2016 có 3 huyện tăng gần 1,3 lần (Nam Đàn, Đơn Dương, Xuân Lộc), 1 huyện tăng 1,7 lần (huyện Hải Hậu).

Năm 2019, tỷ lệ hộ nghèo tại 04 huyện tiếp tục giảm nhanh, thấp hơn khá nhiều so với bình quân của cả nước, huyện Nam Đàn còn 1,46% (năm 2018 là 3,15%); huyện Hải Hậu còn 0,05% (năm 2018 là 0,56%); huyện Đơn Dương còn 0,99% (năm 2018 là 1,87%); huyện Xuân Lộc không còn hộ nghèo từ năm 2018 (chỉ còn 434 hộ nghèo thuộc đối tượng bảo trợ xã hội, chiếm 0,8%).

Đến nay, sau 2 năm triển khai thí điểm huyện xây dựng NTM kiểu mẫu, huyện Nam Đàn đã đạt 29/42 chỉ tiêu (chiếm 69%), Xuân Lộc đạt 19/29 chỉ tiêu (chiếm 65,5%), Hải Hậu đạt 06/14 chỉ tiêu (chiếm 42,9%) và Đơn Dương đạt 10/29 tiêu chí (chiếm 34,5%).

Tại hội nghị, Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường đánh giá, qua 2 năm thực hiện, mặc dù thời gian thực hiện còn ngắn nhưng các huyện đã đạt được kết quả nền tảng, giá trị sản xuất tăng nhanh, thu nhập nông dân tăng cao. 

Theo Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường, việc thực hiện thí điểm các huyện ở các vùng nhằm định dạng từng vùng với những nét đặc trưng thế mạnh để tổ chức sản xuất theo hướng khai thác đúng lợi thế địa phương nhằm phát triển sản xuất, kinh tế nông thôn, xây dựng thiết chế hạ tầng đồng bộ và đảm bảo môi trường, an sinh, nâng cao thu nhập cho nông dân. Các huyện đã tập trung khai thác lợi thế, thế mạnh của mình gắn với du lịch để chương trình lan tỏa đến các địa phương khác.

Bộ trưởng Cường nhấn mạnh, thông qua việc xác định 4 huyện mẫu, đây là bài học rút ra rất tốt. Tới đây sẽ có hướng dẫn đi đôi với việc tăng số xã đạt chuẩn NTM, chúng ta có những tiêu chí mang tính chất hướng dẫn trên cơ sở đó, các tỉnh, huyện lựa chọn gắn vào đặc thù điều kiện kinh tế, tự nhiên, xã hội có một bước bứt phá mới hơn nữa. Từ đó góp phần xây dựng vùng nông thôn văn minh, giàu bản sắc dân tộc, một nền nông nghiệp hiện đại với chuỗi giá trị, khai thác lợi thế từng vùng và đời sống nông dân khá, tiến tới giàu có, văn minh.