Bộ trưởng Nguyễn Xuân Cường cho biết: “Với 60 đại biểu phát biểu, trong đó có 18 đại biểu có đề cập đến lĩnh vực nông nghiệp. Chúng tôi đã ghi chép rất đầy đủ để tiếp thu trong quá trình chỉ đạo tới đây của ngành”.
Theo đánh giá của Bộ trưởng, năm 2018, ngành đã đạt kết quả tăng trưởng nông nghiệp rất làc tốt 3,76% và xuất khẩu nông lâm thủy sản đạt 40,02 tỷ USD. Đây là kết quả rất cao, biểu hiện sự cố gắng của cả hệ thống chính trị, người nông dân và các thành phần kinh tế.
Sang năm 2019, nhận định quy mô kinh tế nông nghiệp đã cao; các thách thức, đặc biệt chiến trang thương mại khốc liệt cùng với những dự báo tăng trưởng kinh tế thế giới giảm. Do đó, ngành nông nghiệp xây dựng kế hoạch tăng trưởng kinh tế khu vực nông nghiệp 3% và xuất khẩu đạt 42 tỷ USD. Thủ tướng Chính phủ và Chính phủ yêu cầu mục tiêu cao hơn. Tính đến nay, lĩnh vực thủy sản tăng trưởng tốt, đạt 5,2%; Lâm nghiệp tăng trưởng hơn 5% về sản xuất; Riêng nông nghiệp truyền thông (có trồng trọt và chăn nuôi) thì có khó khăn: khối trồng trọt thì giá nông sản của các mặt hàng cây công nghiệp xuống giá; còn chăn nuôi đặc biệt khó khăn về chăn nuôi do dịch tả lợn.
Về chương trình nông thôn mới đến giờ phút này với sự cố gắng chung, chúng ta đã đạt 4.402 xã, bằng 49,63%. Như vậy, năm nay chúng ta sẽ vượt đích 50% số xã. Chỉ tiêu thứ hai quan trọng trong nông thôn mới là chúng ta không còn xã nào dưới 5 tiêu chí. Đặc biệt kết quả giám sát Quốc hội vừa qua, đến giờ phút này không còn tỉnh nào có nợ đọng xây dựng cơ bản trong 15.380 tỷ đồng mà Nghị quyết Quốc hội yêu cầu cuối năm nay phải xong. Như vậy, tổng quan chung có cố gắng trong một bức tranh toàn cầu rất khó khăn.
Riêng vấn đề dịch tả lợn, đây là vấn đề rất lớn mà có lẽ lịch sử chưa bao giờ xảy ra với chúng ta và ngành chăn nuôi trên thế giới. Dịch tả lợn xảy ra đầu tiên tại Kenya ở Châu Phi nên có tên dịch tả lợn Châu Phi - xảy ra năm 1921. Bệnh này do một loại virus gây ra và virus này hết sức nguy hiểm vì khi tấn công vào đàn lợn gây tỷ lệ chết 100%; thứ hai, đặc điểm virus này tồn tại rất lâu trong môi trường tự nhiên, kể cả những điều kiện không thuận; Thứ ba, loại virus này lây truyền rất nhanh qua rất nhiều con đường; thứ tư quan trọng nhất, đến giờ phút này gần 100 năm nhưng thế giới không có vắc -xin phòng và không cứu chữa. Chính vì thế, xác định đây là loại bệnh cực kỳ nguy hiểm cho ngành hàng chăn nuôi lợn trên thế giới và của Việt Nam.
Việt Nam ý thức được việc này vì chăn nuôi lợn chiếm một tỷ trọng rất lớn trong cơ cấu nông nghiệp. Giá trị ngành nông nghiệp hiện nay khoảng 1 triệu tỷ, nhưng riêng chăn nuôi lợn chiếm khoảng 94.000 tỷ, gần bằng 10%. Do đó, nếu để xảy ra tình trạng này rất là nguy hiểm. Thứ hai, trong cơ cấu sản phẩm hiện nay thịt lợn vẫn chiếm tỷ trọng tới 70% trong cơ cấu sản phẩm về thịt của bữa cơm hàng ngày của chúng ta. Thứ ba đây là một khu vực giải quyết sinh kế cho 2,4 triệu hộ, 10.000 hộ trang trại chăn nuôi lớn và quy mô vừa của chúng ta.
Chính vì thế, ngay từ đầu, khi mà dịch bệnh xảy ra tại Trung Quốc ngày 23/8/2018, chúng ta đã ý thức được việc này vô cùng quan trọng. Ngày 30/8 – chỉ sau 1 tuần, chúng ta đã ban hành công điện khẩn đến tất cả các địa phương, các ngành yêu cầu tăng cường các biện pháp ngăn chặn từ xa và biện pháp kiểm soát biên giới. Thủ tướng Chính phủ đã ban hành ngay Công điện, Chỉ thị. Ngày 19/9 – chỉ sau 2 tuần Phó Thủ tướng Chính phủ đã trực tiếp chỉ đạo Hội nghị trực tuyến ở Bộ Nông nghiệp và PTNT có mời đại diện của FAO, đại diện của Thú y thế giới, truyền hình trực tiếp đến tất cả các địa phương cảnh báo và xây dựng kế hoạch chuẩn bị ứng phó với dịch tả lợn này. Và tiếp theo đó chúng ta đã chỉ đạo 4 hội nghị ở 4 vùng, chúng ta cũng tổ chức diễn tập tại Lào Cai để nhận dạng, ngăn ngừa cách lan truyền; chúng ta đã ban hành 50 văn bản, tất cả các địa phương đã vào cuộc rất tích cực.
Tuy nhiên, một điều rất đáng tiếc đã xảy ra: Với tính chất đặc biệt của loại vi rút này như thế; với biên giới kề cận của nước ta với Trung Quốc 1.450km và bạn 100% địa phương đều bị hết và thậm chí con số rất lớn về mức độ thiệt hại của đàn lợn. Chính vì thế, ngày 1/2/2019, chính thức ổ dịch đầu tiên đã xảy ra tại tỉnh Hưng Yên, chúng ta đã tập trung những kịch bản chuẩn bị sẵn ứng phó. Hệ thống thú y, chính quyền địa phương, nhân dân đã vào cuộc ngay từ đầu. Tuy nhiên, do đặc thù loại vi rút này, do đặc điểm chúng ta còn 2,4 triệu hộ chăn nuôi nhỏ lẻ, chăn nuôi liền kề khu dân cư, không gian rất chật hẹp, tính chất lan truyền của bệnh này… Do đó đến giờ phút này một điều đáng tiếc là bệnh dịch đã lan ra tới 48 tỉnh, hơn 300 huyện, hơn 3000 xã với đàn lợn chúng ta phải tiêu hủy 2 triệu con, bằng 117.000 tấn, chiếm 6,5% tổng đàn lợn của chúng ta. Đây là một thiệt hại vô cùng lớn.
Thời gian tới, với tình hình diễn biến thời tiết vô cùng phúc tạp như năm nay, chưa bao giờ có diễn biến thời tiết phức tạp như năm nay và với đặc thù của bệnh này, với điều kiện chăn nuôi nhỏ lẻ, chúng tôi dự báo nếu không có biện pháp tiếp tục thì một là bệnh sẽ tiếp tục lan tỏa ra những vùng còn lại; nguy cơ thứ hai quay trở lại những nơi có ổ dịch qua 30 ngày không còn xuất hiện, hiện nay chúng ta có 60 xã của 22 tỉnh và khoảng 30 huyện hiện 30 ngày không còn ổ dịch này, nhưng nguy cơ cảnh báo dịch tiếp tục quay trở lại; thứ ba thời gian tới nếu như không phòng ngừa tốt bệnh dịch sẽ lan ra vào những hộ lớn. Vừa qua, thì chủ yếu là các hộ nhỏ; còn các hộ lớn, trang trại chăn nuôi lớn chưa lan vào. Vì vậy, nếu để xảy ra cái này thì cực kỳ nguy hiểm.
Trước tình hình đó, Ban bí thư đã phải ban hành một Chỉ thị; Thủ tướng Chính phủ đã phải yêu cầu tinh thần chỉ đạo các văn bản Trung ương và địa phương với một tinh thần thông điệp chung “dập dịch như diệt giặc”, thứ hai “phòng là chính” vì dịch bệnh này không có thuốc trừ; thứ ba cả hệ thống chính trị vào cuộc và người đứng đầu cấp ủy, chính quyền đia phương phải trực tiếp là người đôn đáo và chỉ đạo tất cả các biện pháp phòng trừ ở địa phương và toàn dân tham gia thì chúng ta mới thành công được. Thủ tướng Chính phủ yêu cầu đây là phải xác định sống chung lâu dài với dịch bệnh này để từ đó có biện pháp tổng thể trước mắt, trung hạn và lâu dài.
Cụ thể các nhóm giải pháp kỹ thuật, chúng tôi xin báo cáo tập trung các nhóm vấn đề: Thứ nhất, cố gắng ngăn chặn, không để lan tỏa bệnh này bằng biện pháp: một là biện pháp đến giờ có thể kết luận là an toàn sinh học là vũ khí duy nhất. Tất cả các doanh nghiệp lớn nếu làm triệt để giải pháp an toàn sinh học thì chưa xảy ra. Và nếu như chúng ta làm được điều này thì chúng ta ngăn, không để dịch lan tỏa tiếp; Thứ hai, đặc biệt ở các hộ chăn nuôi lớn thì chúng ta phải gia cố thêm các điều kiện đảm bảo an toàn sinh học quyết liệt hơn, nhất là làm giống gốc để sau này khi điều kiện ổn định bệnh có điều kiện tái đàn. Đây là biện pháp thứ nhất, tập trung chỉ đạo, cùng với công tác thú y của các biện pháp thú y để ngăn chặn.
Biện pháp thứ hai giảm quy mô thiệt hại về kinh tế bằng mấy biện pháp: một hiện nay vẫn còn gần 90% đàn lợn vẫn sạch, không bị bệnh do đó phải tuyên truyền làm sao không đối mặt với tiêu thụ thịt lợn. Đây vừa là giải pháp kỹ thuật, đây vừa là giảm thiểu về kinh tê và đây cũng là giúp thị trường chúng ta không sụt giảm và đề phòng sốt tới đây vào quý III, IV khủng hoảng thiếu. Nhiều nước xung quanh hiện nay giá lợn rất cao. Vừa qua, từ chỉ đạo của Thủ tướng, Bộ Công thương chiều qua (30/5) đã cùng Bộ NN&PTNT, các doanh nghiệp, các Sở Công thương họp bàn điều này để dự trữ thịt đông lạnh; nếu ai có điều kiện, doanh nghiệp có điều kiện tập trung làm và Chính phủ sẽ có những chính sách khuyến khích để tăng cường cái này; Thứ ba giảm thiểu kinh tế bằng cách không tăng đàn ở lúc này, kể cả quy mô hộ nhỏ, hộ lớn vì tăng đàn lúc này nguy cơ rủi ro rất cao; thứ tư tập trung các nhóm tăng trưởng khác của khu vực chăn nuôi, một là chăn nuôi đại gia súc, hai là gia cầm; ba là thủy sản trên cơ sở nguyên tắc: một tăng trưởng nhưng phải có liên kết để chống rủi ro về dịch bệnh, thứ hai chống rủi ro về thị trường để làm sao cố gắng hạn chế thiệt hại kinh tế.
Một điều nữa tập trung vào các giải pháp trung hạn hơn đó là thúc đẩy nhanh các nghiên cứu khoa học. Hiện nay, Bộ NN&PTNT, Bộ Khoa học và Công nghệ, các nhà khoa học các trung tâm lớn đang tập trung vào các giải pháp an toàn sinh học; thứ hai theo hướng nghiên cứu vắc xin, bước đầu chúng ta đã phân lập được tổ vi rút, chủng loại ở trên địa bàn chúng ta ta làm tiền đề cho các bước nghiên cứu khác để tích hợp với các cơ quan khoa học ở nước ngoài làm điều này
Một điểm nữa là thực hiện chính sách hỗ trợ nông dân. Chính phủ đã giao Bộ Tài chính cùng Bộ NN&PTNT cùng với các ngành tính toán để trên cơ sở năm nay có dịch chưa bao giờ xảy ra, nông dân chúng ta rất thiệt hại, các thành phần tham gia thiệt hại thì Nhà nước có một chính sách hỗ trợ trên cơ sở nguyên tắc: dịch nó xảy ra không mong muốn, Nhà nước thì cố gắng tối đa trong điều kiện cho phép để cùng Trung ương, địa phương, người dân cùng chung tay vào lúc khó khăn nhất.
Cuối cùng, về giải pháp căn cơ hơn, Chính phủ đã giao cho ngành nông nghiệp Tổng kết 10 năm chiến lược phát triển ngành chăn nuôi (2008-2019) để từ đó, với nhu cầu thế giới với tình hình nền kinh tế Việt Nam, với điều kiện khoa học – kỹ thuật để xây dựng kịch bản chiến lược mới, sẽ trình tháng 10 tới trên cơ sở đảm bảo kinh tế phát triển nông nghiệp, nhất là lĩnh vực chăn nuôi bền vững, khai thác đúng hiệu quả và san sẻ rủi ro, không tập trung vào một số đối tượng quá lớn trong thời gian qua.
Đây là dịch bệnh vô cùng nguy hiểm, rất mong sự chia sẻ chung và có những hỗ trợ để giúp nông dân và ngành chăn nuôi.