Cán bộ xã, phường, thị trấn (sau đây gọi chung là cấp xã) là công dân Việt Nam, được bầu cử giữ chức vụ theo nhiệm kỳ trong Thường trực Hội đồng nhân dân, Ủy ban nhân dân, Bí thư, Phó Bí thư Đảng ủy, người đứng đầu tổ chức chính trị - xã hội; công chức cấp xã là công dân Việt Nam được tuyển dụng giữ một chức danh chuyên môn, nghiệp vụ thuộc Ủy ban nhân dân cấp xã, trong biên chế và hưởng lương từ ngân sách nhà nước. Cán bộ, công chức cấp xã có vị trí vô cùng quan trọng, đóng vai trò là cầu nối giữa Đảng, Nhà nước với nhân dân, là người gần dân, sát dân, nắm bắt tâm tư, nguyện vọng, vận động nhân dân thực hiện đường lối, chủ trương, chính sách của Đảng và pháp luật của Nhà nước, trực tiếp giải quyết những vấn đề của người dân.

     Xuất phát từ vị trí, vai trò quan trọng đó, thời gian qua, Chính phủ đã thường xuyên quan tâm, ban hành nhiều văn bản quy định về tiêu chuẩn, điều kiện tuyển dụng, các chế độ chính sách, khen thưởng, trình tự và thủ tục đánh giá, xử lý kỷ luật và quản lý cán bộ, công chức cấp xã. Trên cơ sở cụ thể Nghị quyết số 18-NQ/TW Hội nghị lần thứ 6 Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XII về Một số vấn đề về tiếp tục đổi mới, sắp xếp tổ chức bộ máy của hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả, mà nhiệm vụ cụ thể được đặt ra là phải “Sửa đổi, bổ sung các văn bản pháp luật liên quan nhằm tăng cường hiệu lực, hiệu quả hoạt động của chính quyền cấp xã và quy định khung số lượng cán bộ, công chức cấp xã cho phù hợp theo hướng xác định rõ vị trí việc làm, tiêu chuẩn chức danh, đặc thù của địa phương và bảo đảm giảm biên chế…”, ngày 24/4/2019, Chính phủ đã ban hành Nghị định số 34/2019/NĐ-CP về sửa đổi, bổ sung một số quy định về cán bộ, công chức cấp xã và người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã, ở thôn, tổ dân phố và có hiệu lực kể từ ngày 25/6/2019.

Về số lượng cán bộ, công chức và những người hoạt động không chuyên trách

 Nghị định số 34/2019/NĐ-CP sửa đổi, bổ sung một số điều của Nghị định số 92/2009/NĐ-CP ngày 22/10/2009 của Chính phủ về chức danh, số lượng, một số chế độ, chính sách đối với cán bộ, công chức ở xã, phường, thị trấn và những người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã theo hướng số lượng cán bộ, công chức cấp xã được bố trí theo quyết định phân loại đơn vị hành chính xã, phường, thị trấn và được qui định gồm: Cấp xã loại 1 tối đa 23 người; cấp xã loại 2 tối đa 21 người và cấp xã loại 3 tối đa 19 người (đều giảm 02 người so với qui định cũ). Đối với xã, thị trấn bố trí Trưởng công an xã là công an chính quy thì số lượng cán bộ, công chức quy định nêu trên giảm 01 người.

Nghị định 34 cũng sửa đổi, bổ sung quy định về số lượng người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã được bố trí theo quyết định phân loại đơn vị hành chính cấp xã, phường, thị trấn, cụ thể: Loại 1 tối đa 14 người (giảm 08 người so với quy định cũ); loại 2 tối đa 12 người (giảm 08 người so với quy định cũ); loại 3 tối đa 10 người (giảm 09 người so với quy định cũ).

Đối với những người hoạt động không chuyên trách ở thôn, tổ dân phố có không quá 03 người được hưởng phụ cấp hàng tháng từ ngân sách nhà nước và chỉ áp dụng đối với các chức danh: Bí thư Chi bộ; Trưởng thôn hoặc Tổ trưởng tổ dân phố; Trưởng Ban công tác mặt trận. Người tham gia công việc ở thôn, tổ dân phố ngoài 03 chức danh nêu trên không hưởng phụ cấp hàng tháng mà được hưởng bồi dưỡng khi trực tiếp tham gia vào công việc của thôn, tổ dân phố từ đoàn phí, hội phí khoán cho các đoàn thể và từ các nguồn quỹ khác (nếu có).

Về chế độ, chính sách đối với người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã và thôn, tổ dân phố

Người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã được hưởng chế độ phụ cấp, chế độ bảo hiểm xã hội và chế độ bảo hiểm y tế. Ngân sách nhà nước thực hiện khoán quỹ phụ cấp, bao gồm cả hỗ trợ bảo hiểm xã hội và bảo hiểm y tế để chi trả hàng tháng đối với người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã theo Quyết định phân loại đơn vị hành chính xã, phường, thị trấn như sau:

a) Loại 1 được khoán quỹ phụ cấp bằng 16,0 lần mức lương cơ sở;

b) Loại 2 được khoán quỹ phụ cấp bằng 13,7 lần mức lương cơ sở;

c) Loại 3 được khoán quỹ phụ cấp bằng 11,4 lần mức lương cơ sở.

Đối với người hoạt động không chuyên trách ở mỗi thôn, tổ dân phố, Ngân sách nhà nước thực hiện khoán quỹ phụ cấp bằng 3,0 lần mức lương cơ sở để chi trả hàng tháng. Riêng đối với thôn có từ 350 hộ gia đình trở lên, thôn thuộc xã trọng điểm, phức tạp về an ninh, trật tự theo quyết định của cơ quan có thẩm quyền; thôn thuộc xã biên giới hoặc hải đảo được khoán quỹ phụ cấp bằng 5,0 lần mức lương cơ sở.

Đối với quỹ phụ cấp ở trên, căn cứ vào đặc thù của từng cấp xã, yêu cầu quản lý, tỷ lệ chi thường xuyên của cấp xã và nguồn thu ngân sách của địa phương, Ủy ban nhân dân tỉnh trình Hội đồng nhân dân tỉnh quy định mức phụ cấp của từng chức danh, mức phụ cấp kiêm nhiệm chức danh đối với người hoạt động không chuyên trách và mức bồi dưỡng người trực tiếp tham gia công việc của thôn, tổ dân phố.

Trong thời kì đổi mới, đội ngũ cán bộ, công chức và người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã có sự đóng góp rất lớn trong sự nghiệp cách mạng, góp phần ổn định an ninh chính trị, phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương, là động lực của sự nghiệp đổi mới, đẩy mạnh công nghiệp hóa, hiện đại hóa đất nước, xây dựng Nhà nước pháp quyền xã hội chủ nghĩa của dân, do dân, vì dân. Vì vậy, việc tiếp tục tinh gọn bộ máy cán bộ, công chức và người hoạt động không chuyên trách ở cấp xã theo hướng xác định rõ vị trí việc làm, tiêu chuẩn chức danh, đặc thù của địa phương, đồng thời, phải nâng cao chất lượng cán bộ, công chức cấp cơ sở về phẩm chất chính trị tư tưởng, phẩm chất đạo đức, chuyên môn nghề nghiệp và khả năng thực hiện có hiệu quả nhiệm vụ được giao đóng vai trò vô cùng quan trọng vào sự thành công của công cuộc xây dựng và phát triển kinh tế - xã hội của địa phương./.